مطابق با استاندارد حسابداری شماره ۱۶ :
یک واحد تجاری می تواند فعالیت های خارجی خود را به ۲ طریق انجام دهد :
1- معاملاتی را به ارز انجام دهد. (تسعیر معاملات)
2- دارای عملیات خارجی باشد.(تسعیر صورتهای مالی)
موضوع اصلی در حسابداری معاملات ارزی و عملیات خارجی شامل ۲ مورد زیر است :
1- چه نرخی برای تسعیر بکار برود.
2- آثار ناشی از تغییر نرخ چگونه در صورت های مالی شناسائی شود.
هدف از تسعیر معاملات ارزی و عملیات خارجی :
1- آثار تغییرات نرخ ارز بر جریان های وجه نقد واحد تجاری با ارزش ویژه آن هماهنگی داشته باشد( تسعیر باید طوری انجام شود که صورت جریان وجه نقد و صورت سود زیان هماهنگی داشته باشند).
2- صورت های مالی تصویری مطلوب از نتایج عملکرد را ارائه دهد.
3- صورت های مالی تلفیقی، نتایج مالی و ارتباط اقلام را به گونه ای که در صورت های مالی قبل از تسعیر نشان داده شده است، منعکس نماید.
الزامات این استاندارد برای موارد زیر است :
1- تسعیر معاملات ارزی.
2- تسعیر صورتهای مالی عملیات خارجی که از طریق تلفیق یا ارزش ویژه در صورتهای مالی واحد تجاری منعکس می شود.
3- ارائه مجدد صورت های مالی از ریال به سایر ارزها مشمول این استاندارد نیست.
4- نحوه ارائه جریانهای نقدی و تسعیر آن در استاندارد شماره ۲ می باشد.
دامنه این استاندارد در مورد عملیات حفاظی فقط آن گروه از بدهی های ارزی که به عنوان حفاظی برای خالص سرمایه گذاری در یک واحد مستقل خارجی است را شامل می شود و سایر جنبه های عملیات حفاظی در این استاندارد مطرح نمی شود.
عملیات تسعیر ارز به طور خلاصه به شرح زیر است :
1-عملیات ارزی :
معاملات ارزی در تاریخ شناخت اولیه با نرخ ارز در تاریخ انجام معامله ثبت می شود.
اگر در رابطه به معامله فوق دارایی و بدهی مانده داشته باشد به شرح زیر در تاریخ ترازنامه تسعیر می شود :
الف) اقلام پولی، به نرخ ارز در تاریخ ترازنامه.
ب) اقلام غیرپولی پولی :
✔️اگر به بهای تمام شده ثبت شده باشد؛ به ” نرخ ارز تاریخ انجام معامله “.
اگر به ارزش منصفانه ثبت شده باشد؛ به ” نرخ ارز تاریخ تعیین ارزش منصفانه “.
✳️ نکته ۱ : هزینه استهلاک و استهلاک انباشته به نرخ ارز تاریخ انجام معامله تسعیر می شود.
✳️ نکته ۲ : ذخیره م.م به نرخ ارز در تاریخ ترازنامه تسعیر می شود.
2-عملیات خارجی :
در این رابطه صورت های مالی شرکت فرعی، وابسته، مشارکت خاص و شعبه خارجی تسعیر می شود.
عملیات خارجی اگر جزء لاینفک واحد گزارشگر باشد؛ مانند شعبه خارجی باشد :
اقلام پولی :
به نرخ ارز تاریخ ترازنامه.
اقلام غیر پولی :
اگر به بهای تمام شده ثبت شده باشد :به نرخ ارز تاریخ انجام معامله و اگر به ارش منصفانه ثبت شده باشد :
به نرخ ارز تاریخ تعیین ارزش منصفانه.
درآمد و هزینه :
به نرخ تاریخ انجام معامله. (در عمل نرخ میانگین) و اگر جز واحد مستقل خارجی باشد :
اقلام پولی و غیر پولی :
به نرخ ارز تاریخ ترازنامه.
درآمد و هزینه :
به نرخ تاریخ انجام معامله ( در عمل نرخ میانگین).
توضیح : تفاوت تسعیر ارز باید بعنوان درآمد و هزینه در صورت سود و زیان انعکاس یابد.